Kunstkamer IJlst

Jan Reus, Aan gene zijde

In een interview vertelde Jan Reus (1949) ooit dat hij een lastig kind was geweest, een eigenwijze spring-in-'t-veld met een grote fantasie en dito mond. Bovendien was hij behept met een ernstige vorm van woordblindheid.

"Ze wisten op school niet wat ze aan me hadden. Ik was een erg actief. druk kind en verveelde me vrij snel op school. Ik was liever buiten, in de natuur. Jaren later werd pas duidelijk waarom ik als kind zo recalcitrant was en de leraren mij niet begrepen: ik bleek dyslectisch te zijn. Bovendien zette ik op heel jonge leeftijd woorden al om in beelden en geluid, in welke vorm dan ook; dat boeide me."

In de jaren zeventig kwam Reus  in dienst van een bloembollenbedrijf in West-Friesland. Dat was het begin van een vruchtbare artistieke kruisbestuiving met de eigenaar van het bedrijf, Alewijn Oostwoud Wijdenes (1925-2015), die behalve bollenboer ook een begenadigd fotograaf bleek te zijn.

"Ik ben door Alewijn in de kunst terecht gekomen. (...) Doordat Alewijn fotografeerde en met name door de manier waarop hij dat deed, zag ik dat je gedachten vast kunt leggen in beelden. Ik zat vol ideeën en was brandnieuwsgierig naar hoe dingen in elkaar zitten. (...) Ik zat vol met ideeën en die werden door Alewijn heel goed gestileerd. Een heel verhaal werd dan samengevat in één moment, één beeld. Zelf zit ik wat filmischer in elkaar, vandaar ook dat ik drieluiken maak. Daar kun je meer van een verhaal op kwijt."

Reus begon te schilderen in een stijl die enige verwantschap vertoont met het magisch realisme en die ook het fotografisch werk van Oostwoud Wijdenes kenmerkt. Het ging hem echter niet om de verwijzing naar een metafysische werkelijkheid achter of boven de dingen die zijn afgebeeld.

Eerder gaat het om een filosofisch getint spel met beeldelementen zoals we dat bijvoorbeeld kennen uit sommige werken van René Magritte. Zelf noemt Reus deze stijl 'vervreemd realisme'. Reus verwierf faam met zijn vervreemd realistische drieluiken. Zijn techniek is zeer gedetailleerd, wat op het oog werkelijkheidsgetrouwe beelden oplevert. Nadere beschouwing leert dat er sprake is van een hyperrealistische stilering, met name in het kleurgebruik, maar ook in de compositie. De aldus gevormde beeldelementen laten zich verstaan als onderdelen van een geschilderde verhaallijn of gedachtengang.

"Beelden zijn voor mij de taal waarin ik me het meeste thuis voel. Eén beeld zegt meer dan honderd woorden (...) Ik kwam nog wel eens in Brugge en dan kom je in aanraking met de Vlaamse primitieven en de drieluiken. Een drieluik is een soort stripverhaal voor analfabeten. En als halve analfabeet kon ik dat wel waarderen."

Reus ontwikkelde in wat hij zelf zijn pictografische schilderijen noemt een geheel eigen, ogenschijnlijk clichématige, maar uitermate geraffineerde beeldtaal. Ook hierin vertelt hij verhalen en verhaaltjes, soms aangenaam humoristisch en maatschappijkritisch, soms ook pijnlijk indringend.

Tenslotte liet Jan Reus zich inspireren door muziek en geluid. In een deel van de zogenaamde muziekschilderijen wekken semi-abstracte, sferische beelden een suggestie van ruimte en tijd waarin muziek opklinkt.

Maar in een andere serie werken schildert Reus letterlijk muziek. Hij blijkt een onwaarschijnlijk synesthetisch vermogen te hebben om muziek te 'zien'. Kleur, vorm en compositie, maar ook details tot op het niveau van de toets combineert hij tot een grafische weergave van muziek. Kortom: wie een schilderij van Jan Reus niet begrijpt, heeft niet goed geluisterd...

Jan Reus, Stemmen over water (detail)

Jan Reus is recentelijk in de ban geraakt van de geluiden van zijn jeugd in zuidwest-Friesland. Met enige regelmaat bezoekt hij De Brekken, een klein meer in de buurt van zijn geboortegrond. Luisterend naar de wind in het riet en de geluiden van vogels schetst hij de muziek van het landschap. Kijk voor een beschrijving en interview op de site , waar Een deel van het van Omrop Fryslan programma K-rûte op 20 april 2011 was aan Jan Reus gewijd.